11.11.14

Κύκλοι Σάρος και Εκλείψεις

Οι εκλείψεις κάθε περιόδου δεν συνδέονται απαραίτητα μεταξύ τους παρότι κάθε ηλιακή έκλειψη ακολουθείται πάντα από μια σεληνιακή ή ακόμη μερικές φορές έχουμε στην ίδια περίοδο την αλληλουχία σεληνιακής-ηλιακής-σεληνιακής έκλειψης. 


Τα γεγονότα που δημιουργεί ή μια επηρεάζουν τα γεγονότα και τις αντιδράσεις μας κατά την επόμενη έκλειψη, αλλά αυτό είναι φυσικό καθώς βιώνουμε τις εκλείψεις στον γραμμικό του χρόνο καθώς έτσι είναι η ζωή.  Κάθε έκλειψη ανήκει σε μια ομάδα εκλείψεων που ονομάζεται κύκλος Σάρος. Οι εκλείψεις μιας ομάδας Σάρος συνδέονται μεταξύ τους στενά ακόμη και αν απέχουν η μία από την άλλη εκατό χρόνια. Από μόνη της μια έκλειψη μπορεί να μας πει πολλά, αλλά για να γίνει μια σωστή σύνθεση θα πρέπει να κατανοηθεί η θέση της κάθε έκλειψης μέσα στον μεγαλύτερο κύκλο, μιας και κάθε μεμονωμένη έκλειψη εντάσσεται σε ένα μεγαλύτερο αρχιτεκτονικό σχέδιο του σύμπαντος και ανήκει σε μια ευρύτερη οικογένεια με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.



σημειώσεις από την ομιλία μου μέσα στο πλαίσιο της εκδήλωσης στον ''Απόηχο των Εκλείψεων'' των Φίλων Αστρολογίας Ελλάδος, στις 2 Νοεμβρίου 2014

Είδη εκλείψεων
Ολική έκλειψη
Ολική έκλειψη μπορεί να έχουν και ο Ήλιος και η Σελήνη.
Μερική έκλειψη
Μερική έκλειψη μπορούν να έχουν και ο Ήλιος και η Σελήνη.
Δακτυλιοειδής έκλειψη
Δακτυλιοειδή έκλειψη μπορεί να έχει μόνο ο Ήλιος.
Έκλειψη παρασκιάς
Εκλειψη παρασκιάς μπορεί να έχει μόνο η Σελήνη.

Ηλιακή Έκλειψη




Σεληνιακή Έκλειψη



Απαραίτητες προϋποθέσεις για να συμβεί μια οποιαδήποτε έκλειψη

  • Πρέπει να έχουμε Νέα Σελήνη ή Πανσέληνο.
  • Η Σελήνη πρέπει να βρίσκεται κοντά ή ακριβώς πάνω σε ένα από τα δύο σημεία όπου η τροχιά της γύρω από την Γη τέμνει την Εκλειπτική, δηλαδή σε έναν από τους Δεσμούς της.

Απαραίτητες προϋποθέσεις για να επαναληφθεί μια έκλειψη.

  • Η Σελήνη πρέπει να ξαναβρεθεί σε φάση Νέας Σελήνης ή Πανσελήνου.
Ο χρόνος που χρειάζεται για να συμβεί αυτό είναι 29 ημέρες, 12 ώρες και 44 λεπτά. Αυτός ο κύκλος λέγεται συνοδικός μήνας. Όμως, ο χρόνος που χρειάζεται η Σελήνη για να κάνει μια πλήρη περιστροφή γύρω από την Γη λέγεται ανωμαλιστικός μήνας και διαρκεί 27 ημέρες, 13 ώρες και 18 λεπτά. Μετά από μια περιστροφή της Σελήνης γύρω από την Γη, η Γη έχει ολοκληρώσει το 1/12 της περιστροφής της γύρω από τον Ήλιο και τα τρία σώματα δεν έχουν πια την ίδια σχέση, παρά μόνο όταν ολοκληρωθεί και ο συνοδικός μήνας.
  • Η Σελήνη πρέπει να είναι κοντά ή πάνω σε έναν από τους δεσμούς της.
Ο χρόνος που χρειάζεται η Σελήνη για κάτι τετοιο είναι 27 ημέρες, 5 ώρες και 5 λεπτά. Αυτή η περίοδος λέγεται δρακωνικός μήνας. Οι δεσμοί κινούνται δυτικά και κάθε φορά που η Σελήνη τους συναντά, αυτό γίνεται λίγο πιο δυτικά από την προηγούμενη φορά. Η Σελήνη κινείται ανατολικά και γι'αυτό ο δρακωνικός μήνας είναι πιο σύντομος από τον ανωμαλιστικό. Πρώτα ολοκληρώνεται ο δρακωνικός μήνας και μετά ο ανωμαλιστικός. Για να ξανασυναντήσει η Σελήνη τους Δεσμούς της στο ίδιο σημείο χρειάζονται 18.61 χρόνια λόγω της μετάπτωσης του άξονα των Δεσμών. Για να επαναληφθεί μια Έκλειψη πρέπει λοιπόν να έχουν ολοκληρωθεί συνοδικός και δρακωνικός κύκλος (να μην είναι στην μέση τους, να έχουμε έναν ακεραιο αριθμό κύκλων και όχι δεκαδικο..) και να έχουμε τον ίδιο αριθμό ημερων ώστε να έχουμε περιοδικότητα φαινομένου.

47 συνοδικοί κύκλοι    =1387.938 ημέρες  =3.8 έτη  
51 δρακωνικοί κύκλοι =1387.822 ημέρες  =3.8 έτη  

Κάθε 3.8 χρόνια επαναλαμβάνεται λοιπόν ένας κύκλος εκλείψεων αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι οι εκλείψεις αυτές έχουν κοινα χαρακτηριστικά. Εκλείψεις συμβαίνουν πιο συχνα βέβαια και όχι κάθε 3.8 χρόνια γιατί υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί κύκλοι που τρέχουν ταυτόχρονα.

Απαραίτητες προϋποθέσεις για να επαναληφθούν όμοιες εκλείψεις.
  • Η Σελήνη πρέπει να είναι σε φάση Νέας Σελήνης ή Πανσελήνου.
  • Η Σελήνη πρέπει να είναι κοντά ή πάνω στους Δεσμούς της.
  • Η Σελήνη πρέπει να έχει παρόμοια απόσταση από την Γη.

Αστρονομικές Αψίδες
Οι αψίδες στην Αστρονομία είναι τα δύο σημεία της ελλειπτικής τροχιάς ενός σώματος στα οποία το σώμα έχει την μέγιστη και την ελάχιστη απόσταση από το κέντρο της ελλειπτικής του τροχιάς. Το πιο κοντινό σημείο λέγεται περίκεντρον και το πιο μακρινό σημείο λέγεται απόκεντρον. Αν το κέντρο της ελλειπτικής τροχιάς ενός σώματος είναι ο Ήλιος τότε τα σημεία αυτά λέγονται περιήλιον και αφήλιον αντίστοιχα. Αν το κέντρο της ελλειπτικής τροχιάς είναι η Γη τότε τα αντίστοιχα σημεία λέγονται περίγειον και απόγειον. Άξονας των αψίδων λέγεται η γραμμή που ενώνει τα δύο σημεία.


Ο άξονας αυτός παρουσιάζει μετάπτωση (πχ η μετάπτωση των Ισημεριών οφείλεται στην μετάπτωση του άξονα αψίδων του περιηλίου και αφηλίου της Γης) και κινείται μέσα στον χρόνο (τα περίκεντρα και απόκεντρα δεν πέφτουν πάντα τις ίδιες ημερομηνίες). Ο άξονας των σεληνιακών αψίδων χρειάζεται 8,85 χρόνια για να κάνει έναν πλήρη κύκλο.

Επειδή ο ανωμαλιστικός σεληνιακός κύκλος (ο χρόνος που χρειάζεται η Σελήνη από ένα περίγειο ή απόγειο μέχρι να ξαναβρεθεί στο περίγειο η απόγειο ) είναι 27.555 μέρες, αλλά οι αψίδες χρειάζονται 8.85 χρόνια να κάνουν ένα πλήρη κύκλο, τα περίγεια και απόγεια της Σελήνης αλλάζουν συνεχώς θέση στον ουρανό. Η κίνησή τους είναι ανατολικά, όπως και η κίνηση της Σελήνης γύρω από την Γη. Άρα κάθε επόμενο περίγειο (ή απόγειο) είναι ελαφρώς πιο μπροστά από το προηγούμενο και η Σελήνη πρέπει να ολοκληρώσει έναν πλήρη ανωμαλιστικό κύκλο αλλά και να καλύψει την απόσταση που έχει διανύσει η αψίδα κατά την διάρκεια του ανωμαλιστικού της  κύκλου.

Για να υπάρξει μια παρόμοια έκλειψη χρειάζεται ένας ακέραιος αριθμός συνοδικών, δρακωνικών και ανωμαλιστικών κύκλων της Σελήνης να περιέχει τον ίδιο αριθμό ημερών. Μετά από υπολογισμούς καταλήγουμε στο εξής:

223 συνοδικοί κύκλοι = 6586.321 ημέρες
247 δρακωνικοί κύκλοι = 6585.357 ημέρες 
239 ανωμαλιστικοί κύκλοι = 6585.538 ημέρες

Το αποτέλεσμα λοιπόν είναι ένας κύκλος Σάρος, μια περίοδος 18 ετών, 11 ημερών και 8 ωρών. Κάθε 18 χρόνια και 11 ημέρες λαμβάνει χώρα μια έκλειψη με παρόμοια γεωμετρία. Κάθε μία από αυτές τις εκλείψεις θα συμβαίνει 8 ώρες αργότερα από την προηγούμενη του κύκλου και 120 μοίρες πιο δυτικά.

Συνοπτικά
Ο κύκλος Σάρος είναι το ελάχιστο κοινό πολλαπλάσιο τριών αριθμών:
  • του συνοδικού μήνα (29 ημέρες 12 ώρες 44 λεπτά )
    ο χρόνος που χρειάζεται η Σελήνη από Νέα Σελήνη σε Νέα Σελήνη ή από Πανσέληνο σε Πανσέληνο
  • του ανωμαλιστικού μήνα (27 ημέρες 13 ώρες 18 λεπτά)
    ο χρόνος που χρειάζεται η Σελήνη από περίγειο σε περίγειο ή από απόγειο σε απόγειο
  • του δρακωνικού μήνα (27 ημέρες 5 ώρες 5 λεπτά)
    ο χρόνος που χρειάζεται η Σελήνη από ΒΔ σε ΒΔ ή από ΝΔ σε ΝΔ

223 συνοδικοί μήνες = 6585 ημέρες = 18 έτη  
239 ανωμαλιστικοί μήνες = 6585 ημέρες = 18 έτη  
242 δρακωνικοί μήνες = 6585 ημέρες = 18 έτη 

Άρα κάθε 18 χρόνια έχουμε την επανάληψη ομοιών εκλείψεων

Κύκλοι Σάρος
Ανακαλύφθηκαν για πρώτη φορά από τους Βαβυλωνίους, οι οποίοι από το 747 πΧ μπορούσαν να προβλέψουν με ακρίβεια το πότε θα συνέβαινε μια σεληνιακή ή μια ηλιακή έκλειψη. Ήδη από τον 4ο αι. πΧ ήταν γνωστό και αποδεκτό ότι οι εκλείψεις συμβαίνουν κατά ομάδες. Η λέξη Saros χρησιμοποιήθηκε από τους Βαβυλώνιους και περιέγραφε μια μεγάλη  χρονική περίοδο 3600 ετών που δεν έχει καμία σχέση με τον κύκλο Σάρος των 18 ετών. Οι χρονικές περίοδοι Saros των Βαβυλωνίων χρησιμοποιούνταν και για να μετριεται ο χρόνος που μια γενιά βασιλέων βρίσκονταν στον θρόνο. Στα Ακκαδικά (Βαβυλωνιακά) η λέξη šarr-ū σημαίνει βασιλείς. Την λέξη εισήγαγε στην αστρονομία ο Halley το 1691 διαβάζοντας το βυζαντινό λεξικό της Σούδας του 11ου μ.Χ. αιώνα, το οποίο σώζει πληροφορία του Πλήνιου για κάποια αστρονομική χρήση του όρου... Παρότι ο Guillame Le Gentil το 1756 σημειώνει ότι ο όρος εισήχθει λανθασμένα, η χρήση της λέξης εξακολουθεί.

Με την λέξη Σάρος αστρονομικά εννοούμε:
Α. την περίοδο των 18 ετών 11 ημερών και 8 ωρών που χρειάζεται για να επαναληφθεί μια έκλειψη με όμοια γεωμετρία.
Β. την ομάδα (οικογένεια) που δημιουργείται από όλες αυτές τις εκλείψεις με όμοια γεωμετρία. Κάθε Σάρος έχει έναν κωδικό αριθμό.

Η εξέλιξη ενός κύκλου Σάρος



Κάθε Σάρος ξεκινάει με μια σύντομη μερική έκλειψη είτε στον βόρειο είτε στον νότιο πόλο. Αυτή η πρώτη έκλειψη έχει ανοχή από 15 έως 18 μοίρες "μπροστά" από τους σεληνιακούς δεσμούς. Η πρώτη (ηλιακή) έκλειψη κάθε κύκλου Σάρος γίνεται όταν ο κώνος παρασκιάς της Σελήνης πέσει σε κάποιο πόλο της γης και γι’ αυτό πάντα  η πρώτη  έκλειψη είναι μερική. Κάθε επόμενη έκλειψη που συμβαίνει στην ίδια οικογένεια θα εκδηλώνεται όλο και πιο κοντά στον σεληνιακό δεσμό, μειώνοντας σταδιακά την διαφορά ζωδιακού μήκους της από τον βόρειο ή τον νότιο δεσμό. Καθώς οι 18ετίες περνούν και το Σάρος εξελίσσεται η παρασκιά πλησιάζει τον ισημερινό, ο κώνος σκιάς της Σελήνης θα πέσει στον πόλο και θα έχουμε την πρώτη ολική έκλειψη Ηλίου. Όσο ο κώνος σκιάς της Σελήνης πλησιάζει ολοένα τον ισημερινό της Γης η απόσταση του άξονα του κώνου σκιάς από το κέντρο της γης μικραίνει, οι εκλείψεις οδηγούνται όλο και πιο κοντά στον ισημερινό  και η διάρκεια της ολικότητας μεγαλώνει.

Στις επόμενες 18ετίες
  • ο κώνος σκιάς απομακρύνεται από τον ισημερινό προς τον αντίθετο πόλο.
  • οι εκλείψεις κινούνται διαδοχικά από τον ισημερινό προς τον αντίθετο πόλο.
  • η διάρκεια της ολικότητας μικραίνει.
  • ο κώνος σκιάς θα εγκαταλείψει τη γήινη επιφάνεια στον αντίθετο πόλο από όπου πρωτοεμφανίστηκε και οι επόμενες εκλείψεις θα είναι μερικές (όχι ολικές).  
Όταν πια και η παρασκιά της Σελήνης πάψει να χτυπάει στη γη, τότε δε θα υπάρξει ξανά έκλειψη και το Σάρος εξαντλείται.

Κάθε σειρά (οικογένεια) Σάρος έχει συνολικά από 69 έως 87 εκλείψεις, συνήθως έχει 71 έως 73 εκλείψεις. Κάθε Σάρος σαρώνει κατακόρυφα τη γήινη επιφάνεια από τον ένα πόλο στον άλλο. Οι μικρές οικογένειες  χρειάζονται 1244 χρόνια (69χ18.03) ενώ οι μεγάλες οικογένειες 1568 χρόνια (87χ18.03) για τη σάρωση αυτή.

Συνοπτικά
  • Κάθε έκλειψη εντάσσεται σε μια σειρά Σάρος που έχει έναν κωδικό αριθμό.
  • Κάθε σειρά Σάρος παράγει παρόμοιες εκλείψεις κάθε 18 χρόνια, 11 ημέρες και 8 ώρες.
  • Κάθε καινούργια έκλειψη σε μια σειρά Σάρος θα συμβαίνει 10-11 μοίρες πιο μπροστά στον ζωδιακό από την προηγούμενη. Για παράδειγμα ο SS 120 N έχει παράξει ηλιακές εκλείψεις τα έτη 1907, 1925, 1943, 1961, 1979, 1997 και σειρά έχει η ηλιακή έκλειψη του 2015. Η έκλειψη του 1907 ήταν στην 17η του Καρκίνου, η έκλειψη του 1924 ήταν στην 28η του Καρκίνου, του 1943 στην 8η του Λέοντα, του 1961 στην 19η του Λέοντα και ούτω καθεξής..
  • Κάθε σειρά Σάρος έχει μια συγκεκριμένη αρχή στον χρόνο και διαρκεί περίπου 12 με 15 αιώνες.
  • Κάθε έκλειψη που ανήκει σε συγκεκριμένη οικογένεια Σάρος εκφράζει την ενέργεια της αρχικής έκλειψης της οικογένειας.
Κάθε κύκλος διαρκεί για πάνω από χίλια χρόνια κάνοντας την μελέτη ολόκληρου του κύκλου φυσικά ανέφικτή από έναν και μόνο αστρολόγο. Είναι χρήσιμοι όμως για την μελέτη της Ιστορίας, η οποία ως γνωστόν κάνει κύκλους.

Δεν υπάρχουν σχόλια: